In 2019 kregen Charles Schneider, directeur van de Creusot-fabrieken, en zijn vrouw Lilian de onderscheiding: Justes parmi les Nation, omdat zij vier Joodse kinderen van deportatie hadden gered. Naar aanleiding van de herdenking van l’Appel du 18 juin kijken we terug op een verhaal dat 70 jaar geheim bleef. (L’Appel du 18 juin is de eerste toespraak van Generaal de Gaulle op de BBC-radio in Londen op 18 juni 1940. De Gaulle riep alle Fransen op om de strijd tegen Duitsland voort te zetten).

Schneider

Deze naam is sterk verbonden met de industriële geschiedenis van Frankrijk. En op dit moment maken de Schneiders opnieuw deel uit van de geschiedenis, maar om een heel andere reden. Charles Schneider (Le maître de forges) en zijn vrouw Lilian, een actrice uit de stomme film, zijn in 2019 postuum opgenomen in het Pantheon van de Justes parmi les Nation. Waarom? Zij hebben vier Joodse kinderen van deportatie in 1944 gered door hen te verbergen in Ferrière-sous-Jougne (Doubs) aan de Zwitserse grens. Het heeft meer dan zeventig jaar geduurd voordat dit verhaal aan het licht kwam en daarna nog vijf jaar voor het Yad Vashem comité om Charles en Lilian te erkennen als Justes parmi les Nation.

Het waren de kinderen zelf, nu meer dan 80 jaar oud, die de stappen ondernamen voor het nageslacht van de Schneiders. Twee van hen, Joseph en Georges Tunchband, zijn nog in leven. Ze wonen in en rond Parijs.

Lilian vond valse katholieke doopbewijzen

Dominique Schneider, een van de dochters van Charles en Lilian, hielp hen documenten en getuigenissen te verzamelen om het verhaal te reconstrueren. ‘Ik heb dit verhaal best vaak gehoord,’ zegt Dominique Schneider, een schrijfster geboren in 1942. ‘Mijn moeder nam de vier jongens mee naar Drancy met valse doopcertificaten.’

Maar hoe wist Lilian Schneider van de vier kinderen?

‘In 1939 had mijn moeder besloten een opvangcentrum in Marly-le-Roi (regio Île-de-France) op te richten voor kinderen van wie de ouders hen niet konden houden. Onder hen was een Joods kind, Émile Tunchband, die later met zijn broers door mijn ouders werd gered. Toen het huis door de Duitsers werd gevorderd ging mijn moeder met de kinderen op uittocht naar Auvergne. Ze werd vergezeld door mijn vader. Kort daarna werden de kinderen teruggebracht naar hun ouders. Maar mijn moeder hield ze altijd in de gaten. In februari 1944 hoorde Lilian van verzetsstrijders dat de familie Tunchband, de moeder en vier kinderen, zou worden opgepakt.’

De Schneiders namen de kinderen mee naar een dorp

‘Vanaf dat moment kwam mijn moeder opnieuw in actie, valse katholieke doopcertificaten onder haar arm. De vier kinderen werden naar het klooster in Ferrière-sous-Jougne gebracht. Ze werden niet allemaal op hetzelfde moment meegenomen. Mijn vader zorgde voor de twee kleinsten,’ legt de schrijfster uit.

Omdat Le Creusot onder Duitse bezetting viel, gaven de Schneiders er de voorkeur aan de kinderen mee te nemen. Zij werden aan het einde van de oorlog herenigd met hun vader Benjamin, die bakker in Parijs was. Hun moeder, Clara, is op 10 februari 1944 naar Auschwitz gedeporteerd, waar zij stierf.

‘Ik heb dit verhaal altijd bij me gedragen en ik kan je zeggen dat ik altijd erg trots op m’n ouders was. Mijn vader heeft vanaf het begin van de oorlog in Creusot in het verzet gezeten. Emile Tunchband, een van de vier kinderen die mijn moeder als eerste ontmoette, is altijd een goede vriend van de familie gebleven tot aan zijn dood in 2006.

‘De ceremonie vond plaats in september 2020 in het Yad Vashem centrum in Parijs.
(Yad Vashem of Jad Wasjem is de officiële staatsinstelling van Israël voor het herdenken van de Joodse slachtoffers van de Holocaust en de redders van Joden. De instelling is gevestigd in Jeruzalem).74 jaar na de redding van de kinderen. De Schneiders laten met deze actie een ander facet van zichzelf zien. Minder paternalistisch en meer humanistisch.

Wat is er met de kinderen gebeurd?

Joseph, Georges, Emile en Lionel Tuchband zijn ondergedoken gebleven tot het eind van de oorlog. Twee van hen zijn gestorven, Emile en Lionel. Joseph en Georges wonen nu in de regio Parijs. Emile, geboren in 1933, onderhield zijn hele leven sterke banden met de familie Schneider. Hij studeerde aan de Ecole des Beaux-Arts en werkte onder auspiciën van Marc Chagall aan de hervorming van het plafond van de Parijse Opera. Hij verliet Europa en verhuisde in 1956 naar Brazilië en vestigde zich in Taubaté. Hij overleed in São Paulo in 2006. Zijn dochter, Isabelle Tuchband, is een beroemde Frans-Braziliaanse kunstenares.

Charles Schneider overleed in 1960 en zijn vrouw Lilian in 1982.

Aart Sierksma

Bron: Charles et Lilian Schneider ont sauvé quatre enfants juifs [Justine Mallard]