‘Samenbouwen, synergie, structurerend project, multifactoriële aanpak, gecoördineerde reacties… Allemaal lege woorden die eigenlijk niets zeggen en waarvan we graag een concrete beschrijving wensen’, zegt Samir Bajric, hoogleraar taalkunde aan de Universiteit van Bourgogne, die probeert de raadselachtige begrippen uit de titel te ontcijferen.

Vooral tijdens verkiezingscampagnes zijn er mooie voorbeelden van te horen. Ze worden vaak bedacht door specialisten die onze gekozen vertegenwoordigers voorzien van speeches. Maar ook lokale politici, vertegenwoordigers van verenigingen en bedrijven maken gretig gebruik van dit soort understatements. Holle frasen aangevuld met modieus taalgebruik zorgen er voor dat lezers, toehoorders en gesprekspartners steeds vaker afhaken.

François Diot, raadslid in Nevers, mag graag op Facebook de spot drijven met de gebruikers van dit soort taalgebruik. Het laatste voorbeeld tot nu toe is de stemming in de raad over: het protocol voor het industriegebied van Nevers Val de Loire in het kader van een strategie van industriële herovering en territoriale ontwikkeling. Wie het snapt, mag het zeggen. ‘Dit soort voorstelling van zaken wil graag de indruk wekken dat wij (de gezagsdragers) er wel voor zorgen dat alles in orde komt. Holle woorden als parels aaneengeregen’.

De uitdrukking langue de bois is in de 20e eeuw ontstaan en hieruit is weer de uitdrukking langue de coton voortgekomen. De eerste komt voor in zo’n beetje alle Europese talen. In het Nederlands noemen we het: om de hete brij heendraaien. De tweede (langue de coton) komt bijna alleen in de Franse taal voor. Het verschil tussen die twee is eerder een kwestie van mate dan van inhoud. De langue de bois komt veel vaker voor dan de langue de coton.

Wat is het verschil tussen die twee       

‘Het gebruik van langue de bois zou je het beste kunnen omschrijven als een ontwijkingsstrategie, een manier om met woorden een ontsnappingsroute te vinden. Het staat dicht bij politieke correctheid. Het politiek discours is de bakermat van het gebruik van langue de bois, want politiek is vaak de kunst van het ontmoedigen, maar ook van het overtuigen en soms van het verdrinken van de vis’. Marc Baratin, professor linguïstiek, schreef: ‘Wie de taal beheerst, beheerst de wereld.

Met het gebruik van langue de coton gaan we een stap verder, een stap in het vermijden van het essentiële. Met langue de bois kun je nog vermijden te zeggen wat je dwars zit, om de hete brij heendraaien. Met langue de coton verzand je in deze vermijding door allerlei voor de hand liggende termen te gebruiken en dus eigenlijk niks te zeggen. Een voorbeeld: Franse vrouwen en mannen willen zo comfortabel mogelijk leven.’

 

Hoe verklaart u het feit dat dit eigenlijk een vorm van misleiden is

‘Het gebeurt over de hele wereld. Het werd gepopulariseerd in de tijd van de voormalige Sovjet-Unie. In de jaren tachtig bleek na uitgebreid onderzoek echter dat de effectiviteit ervan afnam. De mensen van nu, gezegend met individuele vrijheden en vrijheid van meningsuiting, willen niet meer voor de gek gehouden worden. Zij willen begrijpen wat er gezegd wordt en slikken niet alles meer voor zoete koek. Langue de coton komt minder vaak voor dus. Als een welbespraakte politicus nu gebruik maakt van langue de coton, neemt hij een groot risico. De mensen zullen snel doorhebben dat ze voor de gek worden gehouden.’

Waarom gebruiken politici ze zo veel

‘Interpretatie wordt moeilijker als er betekenisloze woorden worden gebruikt. Een toespraak kan bewust moeilijk te begrijpen zijn voor de toehoorders. We noemen dit manipulatie van de massa. Als een administratieve tekst ondoorzichtige termen gebruikt, zal de gemiddelde burger deze niet kunnen interpreteren. Deze manipulatie kan opzettelijk zijn. Een gekozen politicus kan met opzet het essentiële willen verbergen, maar het kan ook zijn dat hij het, zonder het te weten, overgenomen heeft van een ander. De president van de regio Bourgogne-Franche-Comté, Marie-Guite Dufay, blinkt uit in de kunst van de langue de coton. Lees haar recente tweet: ‘Al het beleid dat ik voer gaat over het feit dat iedereen in deze samenleving erbij hoort. Broederschap voor iedereen’. We kunnen het alleen maar met haar eens zijn. Ook bedrijven bedienen zich vaak van dit soort taalgebruik: ‘Onze verwijzing naar de doelstellingen van duurzame ontwikkeling wordt sterk bevestigd in al ons overheidsbeleid, gevolgd door een proces van extrafinanciële beoordeling, waarbij het gewest nu proactief is’. Vertaling alstublieft!!’

Nog een paar voorbeelden       

– Plan voor behoud van werkgelegenheid. Beter bekend als het sociaal plan. Het is inderdaad moeilijk om tegen een plan in te gaan dat zich voordoet als het willen behouden van werkgelegenheid, terwijl het in werkelijkheid de bedoeling is dat er banen verdwijnen.

– Werkgelegenheidscijfers. Er wordt niet langer gesproken over werkloosheidscijfers zoals we dat enkele jaren geleden in de pers lazen. Bovendien hebben de overheidsdiensten het in hun kwartaalstatistieken nooit over werklozen, maar over werkzoekenden.

– Werknemers. In het bedrijfsleven zijn werkgevers en werknemers nu medewerkers. Een verzachtende gedachte die bedoeld is om de relatie van ondergeschiktheid tussen de twee te verkleinen.

– Kansarmen. Dit is meer ‘politiek correct’ dan praten over armen.

Aart Sierksma

Bron: Langue de bois et langue de coton : quelles sont ces langues que manient si bien nos dirigeants

Fanny Delaire